Kościół i parafia św. Jakuba w Częstochowie

Rzymskokatolicki kościół i parafia p.w. św. Jakuba Apostoła w Częstochowie.

Częstochowa
diecezja	częstochowska
dekanat	św. Zygmunta w Częstochowie
województwo	śląskie
gmina	Częstochowa
adres	ul. Kilińskiego 8, 42-200 Częstochowa
Camino
w sieci	www
kontakt	tel. (34) 324 11 87, e-mail: parafiaswjakub@gmail.com
Wikidata	Q11746781
współrzędne	50.8129, 19.11321
	zdjęcia w WikimediaCommons

Dzieje

Pierwszy kościół św. Jakuba Ap. został zbudowany w 1582 r. przez Jakuba Zalejskiego. Był to kościół drewniany, usytuowany przy drodze polnej wiodącej z Częstochowy na Jasną Górę. Przy kościele mieścił się przytułek dla chorych pielgrzymów. Potwierdzają to bardzo stare akta (munimenta conventus oppidi czenstochoviensis deposita in Claro Monte Czenstochoviensi ex mandato adm. R. P. Provincialis) z końca siedemnastego wieku, w których jest spis wszystkich dokumentów, dotyczących klasztoru i Częstochowy od r. 1474 do 1682. W tym spisie dokumentów znajduje się następująca notatka: „W roku Pańskim 1586 poddanie kościoła ze szpitalem pod Jasną Górą w opiekę miasta Częstochowy przez Jakuba Zalejskiego…” To samo stwierdzają akta wizytacyjne z r. 1782, w których pod tytułem „summarjusz praw i dokumentów szpitala pod tytułem św. Jakuba” są wyliczone liczne zapisy na rzecz szpitala św. Jakuba.

Z upływem lat ząb czasu mocno zniszczył tę pożyteczną placówkę. W tej sytuacji Ojciec Andrzej Gołdonowski, prowincjał OO paulinów, postanowił, aby rozebrano ten mocno zniszczony kościół. Dzięki jego staraniom na tym miejscu w 1642 r. zbudowano obszerny dom dla chorych pielgrzymów oraz murowany kościół pw. św. Jakuba. W Aktach Dziekańskich na temat tego nowego kościoła czytamy: „ołtarzy w tym kościółku, drewnianych, ozdobnych, porządnych, malaturą ozdobnych trzy”. W 1786 r. przy tym kościele osiedliły się Siostry Mariawitki, które zajmowały się wychowaniem młodzieży żeńskiej oraz opieką nad chorymi. Siostry zamieszkiwały w domu usytuowanym obok kościoła (prawdopodobnie było to u zbiegu obecnych ulic Dąbrowskiego i al. NMP). Od ich domu do kościoła prowadziła dróżka wysadzana jaśminami.

W następnym stuleciu siostra Paulina Jelec, przełożona Mariawitek, podjęła starania i doprowadziła do wybudowania nowego kościoła (1861), znajdującego się nieco dalej w kierunku Jasnej Góry. Przy kościele, któremu nadano tytuł Niepokalane Serce NMP został wybudowany nowy klasztor dla sióstr. Kościół i klasztor zostały poświęcone w 1862 r. przez biskupa kujawskiego Michała Marszewskiego. Tego samego roku siostry przeprowadziły się do nowego domu. W dalszym ciągu siostry opiekowały się kościołem św. Jakuba. (Obecnie w budynkach poklasztornych mieści się liceum im. H. Sienkiewicza).

Upadek Powstania Styczniowego (1863) przyniósł ze strony zaborcy różnorodne represje. Zakon Sióstr Mariawitek, oskarżony o udział powstaniu, dekretem carskim został rozwiązany i przeniesiony do Piotrkowa do klasztoru sióstr Dominikanek. W konsekwencji tej kasaty klasztor zamieniono na progimnazjum męskie. Natomiast kościół Niep. Serca NMP i kościół św. Jakuba stały się kościołami filialnymi parafii św. Zygmunta.

W tym samym czasie w ramach podjętej wówczas reformy administracji (1864) wydzielono z powiatu wieluńskiego powiat częstochowski. Rząd rosyjski zapragnął wtedy, aby w Częstochowie również była cerkiew. Władze zaborcze szukały dla tej świątyni odpowiedniego miejsca. Spodobało się miejsce naprzeciw ratusza, gdzie stał kościół św. Jakuba. Naczelnik powiatu częstochowskiego Parmen Kaszeryninow podjął myśl, aby rozebrać kościół, a na jego miejscu wystawić cerkiew. Decyzjom zaborcy nikt nie mógł się sprzeciwić bez narażenia swojej wolności a nawet życia – „katolicka i polska ludność Częstochowy musiała bez głośnego sprzeciwu, z bólem serca, ścierpieć, że na drodze wiodącej ku Jasnej Górze stanęła cerkiew, symbol ucisku moskiewskiego” (Dzieje Kościoła św. Jakuba w Częstochowie, Częstochowa 1937). Kościół św. Jakuba został zatem rozebrany w 1869 r. Ze względu na to, że rozbiórki odmówili częstochowscy robotnicy do tej pracy wykorzystano żołnierzy i robotników przywiezionych z Rosji. Budowę cerkwi, której nadano tytuł Świętych Cyryla i Metodego rozpoczęto 10 maja 1870 r. A dnia 15 października 1872 r. warszawski archirej Joannikij dokonał jej poświęcenia.

Pierwsza wojna światowa przyniosła wiele zmian, również w Częstochowie. W 1915 r., po opuszczeniu miasta przez Rosjan, do Częstochowy weszli Niemcy. Duszpasterze cerkwi św. Cyryla i Metodego opuścili miasto, a Niemcy w cerkwi urządzili katolicki kościół dla niemieckiego wojska. 11 listopada 1918 r. Polska odzyskała niepodległość, tego samego dnia Częstochowa stała się wolna od okupanta niemieckiego. Kościół św. Cyryla i Metodego przejęli katolicy i dnia 8 grudnia 1918 r. zgodnie z instrukcjami Biskupa Włocławskiego został poświęcony przez ks. Bolesława Wróblewskiego, dziekana częstochowskiego i proboszcza par. Św. Rodziny. Pierwszym rektorem kościoła został ustanowiony ks. Józef Leśnik, prefekt Prywatnej Szkoły Szudejki. Gdy w Częstochowie powstał garnizon wojskowy w porozumieniu z ks. Wróblewskim w tym kościele rozpoczęto odprawiać nabożeństwa dla wojska. Pierwsza taka Msza św. została odprawiona 13 grudnia 1918 r. Kolejnymi rektorami kościoła byli: od 29 XII 1918 r. ks. Tadeusz Peche, a od 15 II 1923 r. ks. Wojciech Mondry. Kiedy ten ostatni był rektorem kościoła dnia 10 II 1925 r. został zawarty konkordat między Stolicą Apostolską a Rzeczpospolitą Polską. 28 X 1925 roku Stolica Apostolska bullą „Vixdum Poloniae unitas” utworzyła częstochowską diecezję i kościół św. Jakuba przeszedł pod jurysdykcję pierwszego biskupa częstochowskiego Teodora Kubiny. Kościół św. Jakuba miał status kościoła rektorackiego i jednocześnie kościoła garnizonowego dla polskiego wojska. Później Biskup Częstochowski Teodor Kubina dnia 28 sierpnia 1937 r. przy kościele św. Jakuba erygował pod takim samym wezwaniem parafię. Jej pierwszym proboszczem został zamianowany dotychczasowy rektor kościoła ks. Wojciech Mondry. A duszpasterstwo wojskowe zostało zorganizowane jako parafia Św. Stanisława Kostki, której kolejni kapelani w porozumieniu z proboszczem kościoła korzystali z niego i odprawiali nabożeństwa dla wojska.

Po powstaniu diecezji częstochowskiej pierwszy jej biskup Teodor Kubina widział konieczność przebudowy kościoła św. Jakuba, aby przekształcić kościół św. Jakuba na symbol zmartwychwstałej katolickiej Polski. Jednak dokończenie katedry, budowa Seminarium Duchownego, Domu Księży Emerytów, były pierwszoplanowymi inwestycjami dla nowej diecezji i miasta. Przystąpiono zatem do gruntownego remontu. W 1930 r. kosztem 20 tys. złotych zebranych z ofiar katolików śródmieścia przeprowadzono remont całego wnętrza i ozdobiono je nową malaturą, oraz wybudowano chór żelbetonowy. Dzięki temu wnętrze kościoła straciło wygląd cerkiewny i kościół stał się miłym, chętnie i licznie odwiedzanym przez katolików śródmieścia. W 1937 roku powrócono do sprawy budowy nowego kościoła z okazji pobytu w Częstochowie premiera rządu p. gen. Sławoja Składkowskiego, który wyraził chęć przystąpienia do Komitetu Przebudowy kościoła. Projekt budowy kościoła przygotował p. arch. Zygmunt Gawlik z Krakowa. Jednak ten jego plan nie otrzymał zatwierdzenia i w połowie 1939 r. p. arch. Gawlik przedstawił drugi projekt, który 18 lipca 1939 r. został zatwierdzony.

W sierpniu 1939 r. rozpoczęto roboty ziemne. Jednak wszelkie prace zostały przerwane z chwilą wybuchu II wojny światowej. Niemcy, uważając wykonane już częściowo wykopy pod fundamenty za rowy obronne, zasypali je, posługując się rękami żydowskich robotników, przymuszonych do pracy.

W czasie niemieckiej okupacji 1 lutego 1943 r. kościół św. Jakuba został przez Niemców zabrany katolikom i oddany nielicznej grupie prawosławnych na ich usilne starania. Niemcy w związku z pogarszającą się sytuacją militarną na froncie wschodnim zaczęli tworzyć pomocnicze oddziały wojskowe złożone głównie z ludności ukraińskiej, również w Częstochowie (Stalag 367). Ta okoliczność sprawiła, że władze okupacyjne zabrały kościół parafii katolickiej i przekazały parafii prawosławnej. Na skutek takiej decyzji parafia św. Jakuba przeniosła się z nabożeństwami do kościoła filialnego p.w. Najśw. Imienia Maryi. Po zakończeniu II wojny światowej parafia dalej korzystała z kościoła Najśw. Imienia Maryi. Naczelny Dowódca Wojska Polskiego Marszałek Rola-Żymirski dnia 31 maja 1946 r. wydał rozkaz, mocą którego wszystkie kościoły garnizonowe winny być zwrócone Wojsku Polskiemu. Na mocy tego rozkazu 9 lipca 1946 r. w Komendzie Garnizonu w Częstochowie odbyło się przekazanie kościoła św. Jakuba polskim władzom wojskowym. Parafia podjęła starania, aby powrócić do kościoła, który przed wojną pozostawał w jej administracji. Starania zakończyły się powodzeniem i 2 marca 1947 r. kościół wrócił do parafii. W jesieni 1948 r. usunięto z kościoła cebulowate kopuły prawosławne i nadano świątyni na zewnątrz wygląd kościoła katolickiego.

Kult jakubowy

• Obrazy, rzeżby, ołtarze
• odpust?
• lokalne nabożeństwa, pieśni?

Nabożeństwa

Msze Święte:

w niedzielę i święta: godz. 7:30, 9:30, 11:00, 12:30, 17:00 (nie ma w lipcu i sierpniu), 18:30,

w dni powszednie: godz. 7:00, 18:30

w święta kościelne: godz. 7:00, 9:00, 18:30

Źródła

• Wikipedia?
• Materiały autorstwa p. J.G. Kazimierczaka
• Witryna internetowa?
• informacja od proboszcza?

Galeria

• 
• 
• 
• 
•