Kościół i parafia św. Jakuba w Gromadnie

Rzymskokatolicki kościół i parafia pw. św. Jakuba Większego w Gromadnie.

Gromadno
diecezja	bydgoska
dekanat	Łobżenica
województwo	wielkopolskie
gmina	Wyrzysk
adres	Gromadno 46, 89-300 Wyrzysk
Camino
w sieci	www
kontakt	tel. 67 349 54 88, e-mail: parafiagromadno@wp.pl
Wikidata	Q29414326
współrzędne	53.20482, 17.2166
na mapie OSM	kliknij tu
	zdjęcia w WikimediaCommons

Dzieje

Początki Gromadna oraz powstania kościoła i parafii w Gromadnie nie są znane. Wieś została prawdopodobnie założona przez rodzinę Pałuków w pierwszej połowie XIII wieku i to może oni również wystawili tu pierwszą świątynię pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła. O pierwszych 300 latach istnienia parafii nie zachowały się w źródłach historycznych żadne informacje. Każdy właściciel wsi Gromadno był równocześnie patronem kościoła, z czym wiązały się określone obowiązki wobec zabudowań kościelnych, ale także nieznaczne przywileje. Właściciele wsi uważali często kościół parafialny za swoja własność, co w roku ok. 1558r. miało fatalne skutki, gdyż ówczesny właściciel wsi – rodzina Grudzińskich, przyjąwszy protestantyzm, oddała kościół parafialny do użytku protestantom. Przez blisko 70 lat nie było w Gromadnie proboszcza, a katolicy korzystali z posługi duszpasterskiej księży z sąsiednich parafii. Katolicy należący do parafii Gromadno odzyskali kościół w roku ok. 1620, w źródłach historycznych nie zachowały się żadne dodatkowe informacje w jakich okolicznościach doszło do odzyskania kościoła przez katolików.

Pierwsze informacje dotyczące parafii i świątyni, które zachowały się do dnia dzisiejszego pochodzą z roku 1653. W tamtym okresie kościół był drewniany, pokryty słomą, a wewnątrz znajdował się tylko ołtarz główny. Obok świątyni stała dzwonnica, która byłą w bardzo złym stanie, a w niej wisiał jeden dzwon. W roku 1653 do parafii Gromadno należały Gromadno, Kruszka, Szczerbin, Kościerzyn Wlk., Dobrzyniewo, Falmierowo i Młotkówko, a proboszczem był ks. Marcin Toczkiewicz – jest to pierwszy znany z nazwiska proboszcz parafii Gromadno.

W roku 1695 w parafii została przeprowadzona wizytacja, która dostarcza nam szereg informacji, w tym okresie właścicielem wioski był kasztelan kaliski Jan Korybut Łęcki. Świątynia wyposażona była w dwa boczne ołtarze drewniane częściowo pozłacane, nową chrzcielnicę (pomalowaną na zielono), a ściany udekorowane były obrazami: nad drzwiami do zachrystii wisiał duży obraz Narodzenia Pańskiego, naprzeciwko – obraz przedstawiający hołd Trzech Króli, w nawie głównej na ścianach wisiało 5 mniejszych obrazów różnych świętych. W tamtym okresie tj. w drugiej połowie XVII wieku proboszczem w Gromadnie był ks. Jerzy Lank, którego zasługą było przeprowadzenie w/wym. inwestycji w kościele, który pełnił również posługę w parafii Bługowo. Następcą ks. Jerzego Lank był ks. Joachim Raich, o którym nie ma praktycznie żadnych informacji z czasów jego posługi w parafii Gromadno, wiadomo tylko że był w Gromadnie proboszczem przez 23 lata, w pierwszej połowie XVIII wieku i w roku 1718 dokonał zapisu na rzecz parafii, tak samo jak jego poprzednik, który zrobił zapis na rzecz parafii w 1686r.

W pierwszej połowie XVIII wieku, właścicielem Gromadna stała się rodzina Kitnowskich, którzy jako patroni bardzo zasłużyli się dla parafii. W roku 1740 Seweryn Kitnowski, chorąży pomorski, na miejscu starej świątyni postawił nową – z „muru pruskiego”. Miała ona trzy ołtarze. Główny był drewniany, pozłacany, z figurą św. Jakuba Apostoła, nad którą umieszczono obraz ukoronowania Matki Bożej. Po prawej stronie kościoła, patrząc na ołtarz główny, stał ołtarz boczny drewniany rzeźbiony z dwoma obrazami: św. Rocha i nad nim św. Walentego. Drugi ołtarz boczny po lewej stronie świątyni był drewniany, całkowicie pozłacany z obrazem zaślubin św. Józefa z N.M.P. W latach 50 - tych XVIII wieku wdowa po Sewerynie Kitnowskim Małgorzata pobudowała drewnianą dzwonnicę w kształcie wieży, w której umieszczono trzy dzwony. Ponadto wyposażyła kościół w naczynia i szaty liturgiczne oraz otoczyła murem przykościelny cmentarz. W tym czasie naprzeciw kościoła przy jeziorze stała niewielka drewniana plebania pokryta słomą.

W roku 1766 w parafii Gromadno została przeprowadzona wizytacja przez archidiakona, w czasie wizytacji proboszczem parafii był ks. Franciszek Zdaliński, który posługę jako proboszcz rozpoczął w 1757r.. W momencie wizytacji w 1766r. parafia pod względem wyznaniowym była zróżnicowana. Na 661 ludzi ją zamieszkujących 556 był katolikami, a 105 protestantami. W Młotkówku zamieszkiwali sami luteranie 40 osób, nie było protestantów w ogóle w Falmierowie, Szczerbinie i Dobrzyniewie, w pozostałych wsiach zamieszkiwało ich od 11 do 27 osób. Stosunki miedzy proboszczem, a protestantami układały się poprawnie np. kobiety z rodzin protestantów po porodzie przychodziły do kościoła parafialnego po błogosławieństwo. Strony również w sposób ciekawy rozwiązały kwestie dotyczące chowania zmarłych protestantów: dzieci do lat 7 były grzebane na cmentarzu przykościelnym, dorosłych zaś protestanci chowali na polu. W tym okresie na terenie parafii nie było żadnej rodziny żydowskiej. Wizytacja archidiakona obejmowała także prywatną kaplicę, która znajdowała się na dworze w Falmierowie, w której znajdował się ołtarz z obrazem Trójcy Świętej koronującej N.M.P.

  W roku 1791 ówczesna właścicielka wsi Magdalena Trąpczyńska przeprowadziła remont kościoła. Niestety zaangażowała nieuczciwych rzemieślników, którzy zamiast wymienić spróchniałe belki, obili je krócicami. Efekt był taki, że podczas silnej wichury w 1814 r. przewróciła się jedna ze ścian. Od roku 1814 proboszczem parafii był ks. Józef Kręski, urząd proboszcza sprawował do 1921r., za jego czasów odbyła się kolejna wizytacja w parafii Gromadno została ona przeprowadzona w 1817r. przeprowadzał ją ks. Kanonik Jan Gółkowski – proboszcz z Wyrzyska. Zastał on kościół w nienajlepszym stanie, albowiem zniszczenia po wichurze zostały usunięte poprzez zamurowanie powstałej dziury. W między czasie a dokładnie w 1803r. świątynia została wyposażony w trzeci boczny ołtarz wykonany był on z drewna, pozłacany, a w nadstawie był umieszczony obraz Świętej Trójcy koronującej N.M.P., pochodził on ze zniesionej kaplicy na dworze w Falmierowie. Ofiarowała go Wiktoria Wnukowska (z d. Kitnowska) razem ze srebrnym kielichem i pateną.

  Na początku XIX wieku zmieniły się granice parafii , albowiem część Kościerzyna Wlk. została przyłączona do parafii Glesno. W okresie pomiędzy wizytacjami które miały miejsce w roku 1766 i 1817, mimo że obszar terytorialny parafii Gromadno się zmniejszył kosztem parafii Glesno, powiększyła się liczba zamieszkujących osób w parafii. Liczba osób zamieszkujących parafię wynosiła około 1000, w tym protestantów było 261, najwięcej protestantów mieszkało w Kruszkach 120 osób, natomiast w Szczerbinie nie było ich w ogóle.

  W drugiej połowie XIX wieku od roku 1844 proboszczem w Gromadnie był ks. Józef Manske, który swój urząd sprawował najdłużej z wszystkich dotychczasowych proboszczów, którzy posługiwali w parafii Gromadno. Ks. Józef Manske był proboszczem przez 46 lat, aż do swojej śmierci w 1890r. Za czasów proboszcza Manske w 1873r. została wybudowana murowana świątynia w stylu neoromańskim, która stoi do dzisiaj i służy wiernym, ponadto za czasów proboszcza Manske została pobudowana nowa plebania, która wcześniej był mała i drewniana składająca się z dwóch izb. Schorowany ks. Józef Manske od sierpnia 1886r. nie odprawiał już mszy, ani nie pełnił żadnych innych funkcji kościelnych. Jednakże w związku z brakiem księży nie otrzymał nowego wikariusza, a posługę kapłańską w parafii Gromadno do 18 kwietnia 1890r. sprawował proboszcz z Bługowa ks. Wawrzyniec Wysocki. Od dnia 18 kwietnia 1890r. parafię objął 58 letni ks. Edmund Byczyński. Proboszcz Byczyński od roku 1898 podejmował wysiłki i starania, by założyć nowy cmentarz poza wsią, ponadto z większych prac wykonanych przy kościele za czasów proboszcza Byczyńskiego, to przełożenie w 1909r. dachu na świątyni. W wyniku coraz gorszego stanu zdrowia ks. proboszcza Byczyńskiego poprosił o przysłanie mu pomocnika, na prośbę proboszcza w 1912r. przysłano do Gromadna w charakterze wikariusza neoprezbitera ks. Józefa Domerackiego, późniejszego proboszcza parafii Gromadno, którego całe 28 – letnie kapłaństwo było związane tylko z parafią Gromadno. W źródłach historycznych zachował się dokument, iż w dniu 12 lutego 1912r. ks. Józef Domeracki odprawił swoją pierwszą mszę w kościele farnym w Bydgoszczy. Proboszcz ks. Edmund Byczyński pod koniec 1917r. poprosił Kurię Metropolitalna, by przekazać parafię w administracje ks. Józefowi Domerackiemu. Od 01 stycznia 1918r. został on administratorem parafii, choć proboszczem formalnie nadal był ks. Edmund Byczyński. Z dniem 01 stycznia 1921r. ks. Edmund Byczyński zrezygnował z probostwa w Gromadnie, ale do końca swojego życia pozostał na plebanii w Gromadnie, zmarł 07 sierpnia 1927r. w wieku 96 lat.

Na funkcje proboszcza z dniem 01 maja 1921r. został powołany dotychczasowy administrator parafii ks. Józef Domeracki, natomiast od roku 1924 pełnił on również funkcję dziekana łobżenickiego. Pierwszym zadaniem przed nowym proboszczem było podjecie decyzji czy wybudować nową plebanie czy remontować starą, albowiem stan dotychczasowej plebani był fatalny, wilgotne ściany, ściana frontowa była podparta dwoma dragami, ks. proboszcz Domeracki zdecydował się jednak wyremontować plebanię i do końca 1921r. przeprowadził remont. W roku 1927 ks. proboszcz Józef Domeracki zamknął przykościelny cmentarz. W okresie między wojennym społeczeństwo polskie po odzyskaniu niepodległości było bardzo ubogie i biedne, ludzie nie mieli pracy, przed bezrobociem nie uchronili się również parafianie parafii Gromadno, dodatkowo do dużego bezrobocia w parafii przyczyniła się parcelacja majątku w Falmierowie. W wyniku coraz większej biedy dochodziło do częstych kradzieży, co również nie ominęło kościoła parafialnego. W nocy z 19 na 20 czerwca 1935r. miało miejsce włamanie do kościoła, włamywacze weszli przez okno, rozbili drewnianą skarbonę św. Antoniego oraz zabrali z bocznego ołtarza żelazną skarbonę innych szkód nie wyrządzili. W roku 1937 ks. proboszcz Józef Domeracki obchodził 25 lecie kapłaństwa z tej okazji parafianie przy udziale proboszcza Domerackiego podjęli inicjatywę budowy w ogrodzie przy plebanii „Domu Oświaty” im. Ks. dziekana Józefa Domerackiego, inwestycja w rezultacie nie powstała, albowiem wybuch II wojny światowej skutecznie uniemożliwił wybudowanie domu parafialnego. Ks. proboszcza Józef Domeracki bardzo chętnie udzielał się społecznie był jednym z założycieli Parafialnego Kółka Rolniczego, które powstało w 1923r., od momentu powstania pełnił w Parafialnym Kółku Rolniczym funkcję sekretarza. Dnia 01 września 1939r. wybuchłą II wojna światowa, a już następnego dnia ks. proboszcz Józef Domeracki został aresztowany przez Gestapo i wywieziony do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie, gdzie został zamordowany w dniu 26 października 1939r. mając zaledwie 53 lata.

W okresie międzywojennym parafia nie była pod względem wyznaniowym jednolita, zamieszkiwało ją około 2300 katolików, 120 protestantów i 2 żydów, pod względem narodowościowym również nie była jednolita oprócz Polaków mieszkali Niemcy, Żydzi i cyganie.

Parafia Gromadno w okresie okupacji hitlerowskiej była pozbawiona duszpasterza. Po wyzwoleniu od 27 kwietnia 1945r. parafie odsługiwał proboszcz z Łobżenicy ks. Stanisław Gierszewski, ten stan trwał bardzo krótko albowiem od dnia 27 lipca 1945r. na proboszcza parafii Gromadno powołany został ks. Stanisław Goliwąs. Po wojnie świątynia była w dobrym stanie – wyjątek stanowiły okna zrujnowane w wyniku działań wojennych. Cmentarz przykościelny został przez Niemców całkowicie zniszczony. Zniszczenia wojenne zostały wyremontowane zarówno w kościele jak i na plebani dzięki ofiarności parafian. W 1945 r. parafia pod względem wyznaniowym i narodowościowym była jednolita liczyła 2493 katolików (nie było już protestantów). W roku 1952 parafia przeżyła wizytację ks. bp. Lucjana Bernackiego, który zalecił usunąć dzwonnicę, ponieważ zasłaniała widok na kościół. W październiku 1953 kościół został wyposażony w nową dzwonnicę, w której zamontowano trzy dzwony. Ks. Stanisław Goliwąs proboszczem parafii Gromadno był do roku 1968, został zmuszony do opuszczenia parafii albowiem w wyniku konfliktu z wiernymi, parafianie zamknęli kościół i nie dopuścili ks. proboszcza do odprawiania mszy. W wyniku zaistniałej sytuacji ks. proboszcz Stanisław Goliwąs opuścił parafię Gromadno, a jego następcą w 1968r. został ks. Stanisław Domagalski. Był proboszczem do 1986r. W ostatnich latach chorował i dlatego biskup do pomocy przysłał wikariusza. Pierwszym był ks. Antoni Michalak (1982 – 1983) a kolejnym ks. Paweł Czerwiński (1983 – 1986).

  W dniu 15 czerwca 1988r. rozpoczęły się prace remontowe na kościele związane z wymienią pokrycia dachowego, albowiem dachówki spadały z dachu, a w czasie deszczu woda dostawała się do świątyni, nowe pokrycie zostało wykonane z blachy cynkowanej, remont dachu przeprowadzał ówczesny proboszcz ks. Tomasz Szary, który obowiązki proboszcza w parafii Gromadno objął w dniu 01 lipca 1986r. W dniu 26 października 1991r. w parafii odbyła się wizytacja kanoniczna, którą przeprowadził ks. kardynał Józef Glemp, Prymas Polski. W roku 1992 przy świątyni został pobudowany dom pogrzebowy (kostnica), który został oddany do użytku w dniu 30 października, poświęcenia domu pogrzebowego dokonał Metropolita Gnieźnieński ks. Arcybiskup Henryk Muszyński. Ks. Proboszcz Tomasz Szary przeszedł na emeryturę z dniem 25.06.2011r. Na przyspieszenie takiej decyzji ks. Bpa Ordynariusza Diecezji Bydgoskiej Jana Tyrawy miał stan zdrowia ks. Proboszcza.

  Kolejnym proboszczem w Gromadnie został nominowany przez ks. Bpa Ordynariusza Bydgoskiego ks. Andrzej Kalita, z dniem 25.06.2011r. Od razu w roku 2011r., został przeprowadzony generalny remont całej plebanii, łącznie z wymiana pokrycia dachowego, a w roku 2012 zostały wykonane nowe schody wraz z poręczami prowadzące do kościoła, albowiem poprzednie były w bardzo złym stanie, zagrażające bezpieczeństwu parafian. W kolejnym roku powstał na terenie przykościelnym postument kamienny z popiersiem błogosławionego papieża Jana Pawła II.

  Większość informacji znajdujących się w powyższym opracowaniu pochodzą z Kroniki Parafialnej oraz z innych źródeł historycznych, które są w posiadaniu mieszkańców Gromadna.

Kult jakubowy

• Obrazy, rzeżby, ołtarze
• odpust?
• lokalne nabożeństwa, pieśni?

Nabożeństwa

Porządek Mszy św.

Dni powszednie:

MARZEC - PAŹDZIERNIK: godz.: 18:00

LISTOPAD - LUTY: godz. 17:00

wtorki i czwartki: godz.9:00

Niedziele i święta: sobota: godzi.: 17:00,

niedziela: godz.: 8:00, 10:00, 11:30

Święta Zniesione: godz.:10:00, 17:00 (18:00)

Źródła

• Wikipedia?
• Materiały autorstwa p. J.G. Kazimierczaka
• Witryna internetowa parafii
• informacja od proboszcza?

Galeria

• 
• 
• 
• 
• 
•